Gạo Thái vấp phải khủng hoảng, cơ hội nào cho Việt Nam?

Tỷ giá đồng baht cao, sự cạnh tranh gay gắt từ Ấn Độ, Việt Nam... đang khiến ngành gạo Thái Lan vấp phải khủng hoảng đến mức phải giảm mục tiêu xuất khẩu của năm 2019. Nhiều ý kiến đánh giá, sự khủng hoảng này có thể là cơ hội cho gạo Việt.

Thua lỗ và trợ cấp

Theo thống kê, lượng gạo xuất khẩu của Thái Lan năm 2019 đạt khoảng 8 - 8,1 triệu tấn, thấp hơn chỉ tiêu 9 triệu tấn đưa ra hồi đầu năm. Năm 2018 Thái Lan xuất khẩu tổng cộng 11,09 triệu tấn gạo, giá xuất khẩu trung bình 507 USD/tấn. Tuy nhiên, do xuất khẩu gạo trắng gặp khó khăn nên Hiệp hội Các nhà xuất khẩu gạo Thái Lan đã phải hạ chỉ tiêu xuất khẩu gạo trong năm nay từ 9,5 triệu tấn xuống mức 9 triệu tấn. Nhưng cuối cùng con số này cũng không đạt được.

  Xuất khẩu gạo của Việt Nam năm 2020 có thêm nhiều cơ hội.  Ảnh: T.L

Một trong những nguyên nhân khiến xuất khẩu gạo của Thái Lan gặp khó là do khủng hoảng chính trị diễn ra tại Hongkong khi sản lượng xuất khẩu sang thị trường này trong 9 tháng năm 2019 chỉ đạt 127.000 tấn, giảm 11% so với năm 2018. Đó là chưa kể, tỷ giá đồng baht duy trì cao, sự cạnh tranh gay gắt từ Ấn Độ, Việt Nam... đã khiến ngành gạo Thái Lan vấp phải khủng hoảng.

Đây là một trong những nguyên nhân khiến cuối tháng 8 vừa qua, Chính phủ Thái Lan thông qua một khoản ngân sách trị giá 59 tỷ baht (hơn 1,94 tỷ USD) dành cho các chương trình bảo đảm giá và trợ cấp cho gạo, dầu cọ, trong đó, có 13,3 tỷ baht dành cho chương trình bảo đảm giá gạo.

Cơ hội cho Việt Nam?

Theo báo cáo của Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản (Bộ NNPTNT), 11 tháng năm 2019, khối lượng xuất khẩu gạo ước đạt 5,91 triệu tấn và 2,6 tỷ USD, tăng 4,8% về khối lượng nhưng giảm 9,4% về giá trị so với cùng kỳ năm 2018. Giá gạo xuất khẩu bình quân 10 tháng đầu năm 2019 đạt 438 USD/tấn, giảm 13,1% so với cùng kỳ năm 2018.

Việc giảm giá gạo xuất khẩu cũng là xu hướng chung khi giá xuất khẩu gạo của Ấn Độ đã giảm xuống mức thấp nhất trong gần 3 năm do nguồn cung mới từ vụ lúa hè dồi dào, trong khi nhu cầu toàn cầu suy yếu. Việc Thái Lan triển khai gói trợ cấp được dự báo sẽ khiến giá gạo của nước này tăng cao, làm giảm khả năng cạnh tranh. Đây là cơ hội cho các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam trong mở rộng thị trường năm 2020.

Trên thực tế, những diễn biến mới của thị trường đã khiến giá lúa, gạo tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long tăng nhẹ trong tháng 11 do nguồn cung hạn chế. Mức tăng này kéo dài sang tháng cuối cùng của năm do nhu cầu tiêu thụ cải thiện và nguồn cung bị thắt chặt.

Tuy nhiên, Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản dự báo thời gian tới, xuất khẩu gạo của Việt Nam vẫn chưa hết khó khăn. Lý do bắt nguồn từ tình hình Hongkong và trong năm 2020, Indonesia sẽ giảm nhập khẩu gạo.

Theo Bộ trưởng Bộ NNPTNT Nguyễn Xuân Cường, trong năm 2019 ngành lúa gạo gặp nhiều khó khăn, nhưng các doanh nghiệp, người nông dân chuyển dịch thị trường rất tốt. Đặc biệt, xuất khẩu gạo đã mở rộng xuất khẩu sang thị trường châu Mỹ, chất lượng gạo của Việt Nam cũng được khẳng định khi đã có loại gạo được công nhận là ngon nhất thế giới.

Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường cho rằng, để giảm thiểu rủi ro, cần thúc đẩy, mở rộng thị trường khu vực châu Phi, Trung Đông. Về lâu dài, tới đây Việt Nam cần giảm diện tích trồng lúa, thay bằng các đối tượng nuôi trồng, sản xuất khác đang rất hiệu quả.

Chủ trương giảm diện tích đất trồng lúa một lần nữa được Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc khẳng định tại hội nghị Thủ tướng đối thoại với nông dân mới đây.

Dẫn chứng việc sản xuất được loại gạo ngon nhất thế giới, giá xuất khẩu 800 - 900 USD mỗi tấn, gấp nhiều lần gạo thường, Thủ tướng đặt vấn đề: "Sản xuất đại trà có đảm bảo chất lượng được không? Đây là vấn đề bà con rất quan tâm, đề nghị các địa phương, bộ ngành đặc biệt quan tâm".

Hiện cả nước có 7,8 triệu ha đất canh tác, trong đó đất lúa chiếm 4,1 triệu ha. Thủ tướng cho biết, thời gian tới sẽ giảm nửa triệu ha đất lúa (chủ yếu ở miền Tây), để chuyển sang các loại cây trồng, vật nuôi khác phù hợp và có giá trị cao hơn.

Khánh Nguyên (Dân Việt)